Wszystko jest Ciszą

Lekcja 5

Harmonia samogłoskowa


W języku tureckim mamy 8 samogłosek, które dzielą się na tylne (4) i przednie (4).
tylne: a, ı, u, o
przednie: e, i, ü, ö

Jak już wcześniej wspomniałam, język turecki jest językiem aglutynacyjnym, a więc wszelkie formy tworzymy poprzez dodawanie sufiksów inaczej mówiąc przyrostków ( http://pl.wikipedia.org/wiki/Przyrostek).

Przykład sufiksów:


-lar (sufiks liczby mnogiej)
-sin ( polskie "jesteś")
-dir
itd.

Więc weźmy wyraz:

ev (dom)

ev+-lar = evler (domy)

Dlaczego -ler, a nie -lar? No właśnie to jest harmonia samogłoskowa.
Samogłoska w sufiksie uzgadnia się do ostatniej samogłoski w wyrazie.
W wyrazie ev mamy samogłoskę "e" czyli przednią- więc w sufiksie również musi być przednia.
W przypadku sufiksu -lar mamy dwie możliwości samogłosek do wyboru:
 a lub e czyli -lar lub -ler
O tym którą z opcji wstawimy decyduje właśnie: ostatnia samogłoska w wyrazie.
Po przedniej przednia, po tylnej tylna!

Przykłady:
ev> evler - dom> domy
kız> kızlar - dziewczyna> dziewczyny
araba> arabalar - samochód> samochody
bardak> bardaklar - szklanka>szklanki
el> eller - dłoń>dłonie
gül>  güller - róża> róże
göl> göller - jezioro>jeziora
göz>  gözler - oko>oczy

c.d.n.

Po prostu...

Nr 4

Samogłoski


W języku tureckim jest 8 samogłosek:

a, e, ı, i, u, ü, o, ö

Dzielą się one na:

- tylne (a, ı, u, o)
- i przednie (e, i, ü, ö)

Z pozoru może to wyglądać na nieistotną informację językoznawczą, jednak tak nie jest. Aby móc prawidłowo i ze zrozumieniem utworzyć jakąkolwiek formę w języku tureckim trzeba nauczyć się powyższej zasady. Przyjrzawszy się wszystkim samogłoskom, można zauważyć, że występują w parach tylna/przednia.

a/e
ı/i
u/ü
o/ö

Samogłoska ı wymawiana jest jak polskie y.
Co do ü i ö to brzmią podobnie jak w języku niemieckim.

Przykłady wyrazów:
kar - śnieg
gezi - wycieczka
kız - dziewczyna (czyt. kyz)
bir - jeden
kulak - ucho
gül - róża
dolu - pełny
göl - jezioro

Następnym razem napiszę o zastosowaniu tychże par samogłosek czyli o tzw. harmonii samogłoskowej, która jest podstawową zasadą języka tureckiego.

Güneş doğudan yükselir...

nr 3

Wymowa. Ciąg dalszy.


l - jeśli występuje w towarzystwie samogłosek: a, ı, u, o, to czytamy jakby przez nos, delikatnie w kierunku ł

np.
dolu  -pełny (czyt. dol/łu)
balık - ryba (czyt. bal/łyk)

- w pozostałych pozycjach l czytamy tak jak polskie l.

r - słabsze niż polskie r, trochę jakby szeleszczące, mniej dźwięczne.

np.
bir - jeden
kar - śnieg

ş - jak polskie sz, trochę w kierunku ś.

np.
kuş - ptak (czyt. kusz/ś)
şok - szok

v - jak polskie w, jednak mniej wyraźne, delikatnie w kierunku ł.

np.
ve - i  (czyt. we)
var - jest/znajduje się

y - jak polskie j

np.
yok - nie ma (czyt.jok)
yıl - rok  (czyt. jyl)

Omówiłam już wszystkie spółgłoski. Samogłoski są bardzo ważne dla języka tureckiego, dlatego też zajmę się nimi osobno.

c.d.n.

Nr 2

Wymowa. Ciąg dalszy.

g - wymawiamy tak jak polskie g, jednak warto wspomnieć, że jeśli po g występuje e lub ö to g zmiękczamy. Wymowa zmienia się tak jakby pomiędzy g i e lub ö "weszło" i. 

np. 

gemi - statek (czyt. giemi)

h - wymawiane dużo słabiej niż polskie h, czasem ledwo słyszalne. 

np.

merhaba - cześć (czyt. meraba)

j - czytamy jak polskie ż, delikatnie zmiękczone.

np. 

jilet - żyletka (czyt. żilet)

k - sytuacja podobna jak w przypadku g. Gdy po k występuje e lub ö, k zmiękczamy, tak jakby pojawiło się i.

np.

kel - łysy (czyt. kiel)

kör - ślepy (czyt. kiör)

c.d.n.

Lekcja nr 1

A więc od czego zacząć?
Od liter!
Na początek warto wspomnieć o samym alfabecie. W obecnej formie alfabet został wprowadzony dopiero w 1928 roku przez Atatürka ( Ojca Turków). O samym Atatürku może napiszę coś kiedyś bo to ciekawa i ważna dla Turcji postać...
Wcześniej obowiązywał alfabet arabski. Nie był on jednak szczególnie dopasowany do specyfiki języka tureckiego jako, że nie posiada samogłosek, a turecki jest językiem, w którym, upraszczając, wszystko zależy od samogłosek. Alfabet taki jaki mamy dziś został wprowadzony w ramach europeizacji, która dotknęła wszystkie dziedziny życia. Zmieniono również sam język, wyrzucając z niego liczne zapożyczenia arabskie i perskie na rzecz rodzimych tureckich wyrazów, a także co ciekawe nowych zapożyczeń, tym razem z języków europejskich.

Jednak przejdźmy do sedna.

Alfabet turecki (tur. alfabe) wygląda tak:
a, b, c, ç, d, e, f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, ö, p, r, s, ş, t, u, ü, v, y, z

Czyli litery nie występujące w polskim alfabecie to:
ç, ğ, ı, ö, ş, ü

Jeśli chodzi o wymowę, to część liter jest wymawiana tak samo lub prawie tak samo jak w języku polskim. Jednak są i takie, które wymawiamy zupełnie inaczej.

Więc:

a, b, d, e, f, g, i, k, m, n, o, p, s, t, u, z- wymawiamy tak samo jak w j. polskim.

Reszta mniej lub bardziej różni się:


c - brzmi jak polskie dż, jednak trochę w stronę dź-
W zależności od regionu Turcji wymowa może się różnić.

ç - pomiędzy polskim cz a ć.
Również w zależności od regionu mogą występować różnice w wymowie. Jednak nie trzeba się tym przejmować, bo tak czy inaczej będziemy zrozumiani.

Może na początek wystarczy. Resztę wymowy omówię następnym razem.
A na deser kilka słówek.

cam - (dż/dźam) - szyba
ceylan - gazela
cazip - atrakcyjny
çok - (cz/ciok)- dużo, bardzo
kaç - ile
çilek - truskawki

c.d.n.